Saturday, February 10, 2024

साऊ!

 



साऊ!


तुझ्या प्रत्येक कृतीयुक्त

पावलाबरोबरच

इथल्या कर्ममठ्ठ

सुधारणावाद्यांना मोहळ डसले 

जागोजागी

म्हणून पावलो पावली

तुला नामोहरम करण्याचे 

त्यांनी आचारले होते कुव्रत,

रचले होते कुभांड...


भीती! 

भीती तर तुला मुळात माहीतच नव्हती

माहीत होती गरिमा 

ज्ञानमंत्र फुंकण्याची 

पिचलेल्या आणि लाथाडलेल्या

पददलित सर्वहारांच्या कानात

एव्हढंच नाही तर 

बहिष्कृत आणि गिधाडी मानसिकतेच्या 

बळी पडलेल्या कित्येक अग्रहारींच्याही!


कारण तुझ्या भाळी होतं रेखीव चंद्रकोर

सौभाग्य आणि पिढी दर पिढी दरम्यान

ख्वाडा घालणाऱ्या कुव्यवस्थेला 'आडवं'

पाडण्याचं सामर्थ्य!


'क्रांतीज्योती' 

क्रांतीचं बाळकडू आणि ज्योतीचं वरदान

लाभलेली माय! तू तर आमची आदिमाय,

आमची आज्जी, पणजी

बहीण, मुलगी आणि इतरही

कित्येक कित्येक रुपात नित्यनूतन

भेटतेस!


यम-नियम न पाळणाऱ्या 

पत्थरांशी

झुंज देणारे तुम्ही दोघे बी

साक्षात

विठ्ठल-रखुमाईच...

पण आता कर कटेवर नसून

पुस्तकांनी ओतप्रोत भरलेले!


तू बनली आहेस,

सार्थपणे

ज्ञान, कर्म, सेवा, शिक्षण, 

रक्षण आणि समता 

प्रस्थापित करणाऱ्या

पदव्या आणि सन्मान 

प्रदान करणारं 

'यः क्रियावान् स पण्डितः'

किर्तीवंत विद्यापीठ!


   ■  शिवनाथ अशोक तक्ते  आ श्वी क र

*****

Tuesday, September 26, 2023

मखमली फुलांचे लाजणे



आतुरले हुरहुरले 

मखमली फुलांचे लाजणे

मोहरले बावरले

मोरपंखी चांदण्यांचे हासणे :: मखमली...

अन् उरात थरथरले

दरवळत्या श्वासांचे वाहणे :: मखमली...

 

केसामंदी तुझ्या गं 

चंद्र माळतो सखे

नजरेला भिडताना

विरघळतो मी सखे


बावरल्या हृदयातच गुंतले 

मखमली फुलांचे लाजणे

मोहरले बावरले

मोरपंखी चांदण्यांचे हासणे :: मखमली...


© शिवनाथ अशोक तक्ते आ श्वी क र

Sunday, December 11, 2022

चिरफाड


कवितेची माह्या | व्हावी चिरफाड 

ठेवता न भीड | अजिबात


विचार भिडता | थेट गाभाऱ्यात

दिवा कोपऱ्यात | पेटवावा


दिसलेले काही | टिपले वहीत

आपुलाले हित | वेचताना


अंधारात कोणी | पेटवावा दिवा

तमाला विसावा | आपसूक


निजताना रात | अंथरावी दिशा

काजव्याची आशा | सांकेतिक

Friday, December 9, 2022

आयुष्य


  आयुष्य  


जुन्या खोडांचं

नव्यांशी पटतंच असं नाही.

जुळवून घेताना 

अर्थाअर्थी खटके उडतातच.


नव्याचे नऊ दिवस,

अन् जुन्याचे सोनेरी दिवस.

नवं म्हणजे मोकळीक छान

जुनं म्हणजे पिंपळपान.


हे म्हणजे 

अगदी टिमकी वाजवणेच!


काळ्याचे करडे अन् करड्याचे पिंगट होत होत

केविलवाणे बेरंग होतात.

अर्थात हे शतकानुशतके पुन्हा पुन्हा 

घडत राहते.

यात समजावणे वा चमकावणे आलेच.


अधिक विस्तारानं आणि खोलात जाऊन

हे पिच्छा पुरवणेच आहे.

●●●


© शिवनाथ अशोक तक्ते आश्वीकर

Monday, September 26, 2022

तुला बरे जमायचे...


गालात गोड हासणे 

तुला बरे जमायचे 

डोळ्यातली शराब हाय 

बेहोश धुंद व्हायचे


कळूनही कळेचना 

मामला मनातला

चाहूल येतसा उगा

तुझ्याकडे पहायचे


व्हठ हे नाही जणू 

गुलाबपंखुड्याच ह्या

जाहली ऐसी तऱ्हा

हा जीव झाला बावरा


केशी तुझ्याच गुंतला

अत्तर सुगंधी मोगरा

दाटले आभाळ काळे 

हे तुला सांगायचे


पाहिले जेव्हा मला 

देऊन मानेला वळण

राहून गेले बघ कसे 

चेहरा तुझा बघायचे


आणखीच अडकत चालली 

माझी तुझ्यात स्पंदने

कानात माझ्या वाजती

मनलाजरी तव पैंजणे


उन्हात खोंड मिरवता

का आम्ह्या जळायचे?

चोरून पाहतो तुला, 

तुला बरे कळायचे?


राहिल्या ह्यांच्या सह्या, 

ह्यांनी उठविल्या वावडया

त्यांनाच बांधा तोरणे

ज्यांचे अजून व्हायचे!

••••

शिवनाथ अशोक तक्ते 

Tuesday, August 9, 2022

गुरू रूप





 ••• गुरू रूप •••

तळ स्थिर, कळ स्थिर, उगम स्थिर 

आणि विसावाही स्थिर

स्थिरपणाची व्याख्याही स्थिर


नित्याचे अरण्यासक्त आवाज 

कोलाहलप्रिय नियम डावलून 

सुस्थिर तत्वांच्या तळाशी 

सांगोपांग ज्ञानमुद्रेत स्थिर


हे कुठल्या राशीचे? कुठल्या देशीचे?

की हे परिमाणशून्य?

यांच्या हातीही शून्य अन् विश्वाची

उत्पत्तीही शून्यातूनच...

म्हणजेच तळापासून...

निढळापासून...

प्रश्नांकित मळभापासून 

चैतन्याच्या ओथंबांचा

जलप्रपात... 

एकूण एक अनादी अनंत

आकार, चिन्ह, अस्तित्व-नास्तित्व

यांच्या अलिकडले आणि 

पलीकडलेही.


अरुपाचे अर्करूप

व्याकरण म्हणजेच गुरू रूप

बाकी सर्व 

अव्यक्त, अपूर्ण, असंचयी

लघु रूप! 

त्यातही

मग आपण कोण?

जर मान्य केलं तर 

नास्तित्वाच्या अस्तित्वाचे

पराग कण अथवा त्यांचेही 

अस्थिर अभास!

•••••

© शिवनाथ तक्ते

पर्यवेक्षण

 विद्यापीठीय स्तरावरील परीक्षांचे पर्यवेक्षण (supervision) करत असताना आलेला अनुभव:


झालं असं की supervision करत होतो आणि हा विद्यापीठाचा पेपर (अत्यंत) सोपा काढल्याचं विद्यार्थ्यांच्या चेहऱ्यावरून समजत होतं. ठळकपणे दिसून येत होतं. त्यांच्या नजरा सारख्या वरती आणि याचकाच्या भूमिकेतून आस लावून ( खास करून मुली!) ट-का-म-का पघत व्हत्या. जणू कोणीतरी आपणास मदत करावी, काहीतरी सांगावं, वगैरे. यावर एक शेर सुचला, तो पुढील प्रमाणे:


ता. क. थोडी मदत करतो...

(चाल: ये आंखे देखकर हम सारी दुनिया भुल जाते है)

::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::

''''''’'''''''''''''''''''''’''''''''''''’'''''''''’"""""""”"""""""""""


इन्ही हसरत भरी नजरों से थोड़ा पढ़ भी लेती तो

जरा भी वक्त ना मिलता तुम्हें यू गिड़गिड़ाने को


''''''’'''''''''''''''''''''’''''''''''''’'''''''''’"""""""”"""""""""""

::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::


:- शिवनाथ अशोक तक्ते आश्वीकर